المحاسن (للبرقی)؛ ج1، ص: 17
إِنَّ اللَّهَ بِحُکْمِهِ وَ فَضْلِهِ جَعَلَ الرَّوْحَ وَ الْفَرَحَ فِی الْیَقِینِ وَ الرِّضَا وَ جَعَلَ الْهَمَّ وَ الْحَزَنَ فِی الشَّکِّ وَ السَّخَطِ
________________________________________
برقى، ابو جعفر، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن (للبرقی)، 2 جلد، دار الکتب
الإسلامیة، قم - ایران، دوم، 1371 ه ق
نهج البلاغة؛ ص: 409
وَ الْیَقِینُ مِنْهَا عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى تَبْصِرَةِ الْفِطْنَةِ وَ تَأَوُّلِ الْحِکْمَةِ وَ مَوْعِظَةِ الْعِبْرَةِ وَ سُنَّةِ الْأَوَّلِینَ فَمَنْ تَبَصَّرَ فِی الْفِطْنَةِ تَبَیَّنَتْ لَهُ الْحِکْمَةُ وَ مَنْ تَبَیَّنَتْ لَهُ الْحِکْمَةُ عَرَفَ الْعِبْرَةَ وَ مَنْ عَرَفَ الْعِبْرَةَ فَکَأَنَّمَا کَانَ فِی الْأَوَّلِینَ
یقین بر چهار پایه استوار است: بینش زیرکانه، دریافت حکیمانه واقعیّت ها، پند گرفتن از حوادث روزگار، و پیمودن راه درست پیشینیان. پس آن کس که هوشمندانه به واقعیّت ها نگریست، حکمت را آشکارا بیند، و آن که حکمت را آشکارا دید، عبرت آموزى را شناسد، و آن که عبرت آموزى شناخت گویا چنان است که با گذشتگان مى زیسته است.
________________________________________
گردآورنده فرمایشات امام، امیر المؤمنین، علیه السلام: سید رضى، محمد، نهج
البلاغة، در یک جلد، مؤسسه نهج البلاغه، قم - ایران، اول، 1414 ه ق
وَ الشَّکُّ عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى التَّمَارِی وَ الْهَوْلِ وَ التَّرَدُّدِ وَ الِاسْتِسْلَامِ فَمَنْ جَعَلَ الْمِرَاءَ دَیْدَناً لَمْ یُصْبِحْ لَیْلُهُ وَ مَنْ هَالَهُ مَا بَیْنَ یَدَیْهِ نَکَصَ عَلَى عَقِبَیْهِ وَ مَنْ تَرَدَّدَ فِی الرَّیْبِ وَطِئَتْهُ سَنَابِکُ الشَّیَاطِینِ وَ مَنِ اسْتَسْلَمَ لِهَلَکَةِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ هَلَکَ فِیهِمَا .
شک چهار بخش دارد: جدال در گفتار، ترسیدن، دو دل بودن، و تسلیم حوادث روزگار شدن. پس آن کس که جدال و نزاع را عادت خود قرار داد از تاریکى شبهات بیرون نخواهد آمد، و آن کس که از هر چیزى ترسید همواره در حال عقب نشینى است، و آن کس که در تردید و دو دلى باشد زیر پاى شیطان کوبیده خواهد شد، و آن کس که تسلیم حوادث گردد و به تباهى دنیا و آخرت گردن نهد، و هر دو جهان را از کف خواهد داد.
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : اُعبُدِ اللّه َ على الرِّضا .فإن لَم تَستَطِعْ ، ففی الصَّبرِ على ما تَکرَهُ خَیرٌ کثیرٌ .خدا را با خشنودى عبادت کن و اگر نتوانستى چنین باشى ، پس در صبر بر امورى که خوشایند تو نیست، خِیر فراوان است. ( المغنی عن حمل الأسفار : ۲/۱۰۱۴/۳۶۸۶ )
امام على علیه السلام :نِعمَ القَرینُ ، الرِّضا .نیکو همنشینى است خشنودى .( نهج البلاغة : الحکمة ۴ )
امام على علیه السلام: مَن عَتَبَ على امانِ ، طالَت مَعتَبَتُهُ .هرکه از زمانه گلایه کند ، گله او به درازا کشد .( عیون أخبار الرِّضا : ۲/۵۳/۲۰۴ )
امام على علیه السلام :أغْضِ عَلى القَذى و إلاّ لَم تَرضَ أبدا .بر ناملایمات چشم فرو بند و گرنه هیچگاه خشنود نباشى .( نهج البلاغة : الحکمة ۲۱۳ )
امام على علیه السلام :إذا لَم یَکُنْ ما تُرِیدُ ، فلا تُبَلْ ما کُنْتَ .هر گاه آن نشد که تو مى خواهى ، پس از وضعى که دارى دلگیر مباش .( نهج البلاغة : الحکمة ۶۹ )
امام على علیه السلام :إذا لَم یَکُنْ ما تُرِیدُ فَأرِدْ ما یَُ .هر گاه آن نشد که تو مى خواهى ، پس آنچه را هست بخواه .(غرر الحکم : ۴۰۵۸ )
امام حسن علیه السلام :مَنِ اتَّکَلَ على حُسنِ الاختِیارِ مِنَ اللّه ِ ، لَم یَتَمَنَّ أنّهُ فی غَیرِ الحالِ التی اختارَها اللّه ُ لَهُ .هرکه به حُسن انتخاب خداوند تکیه کند ، جز آن وضعى را که خدا برایش برگزیده است ، آرزوى داشتن وضعى دیگر نکند .
( بحار الأنوار: ۷۸/۱۰۶/۶ )
امام صادق علیه السلام :لَم یَکُن رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله یقولُ لِشَیءٍ قد مَضى : لَو کانَ غَیرَهُ !رسول خدا صلى الله علیه و آله هیچ گاه درباره چیزى که گذشته بود نمى گفت: کاش جز این بود!( بحار الأنوار : ۷۱/۱۵۷/۷۵ )
امام صادق علیه السلام :إنّا قَومٌ نَسألُ اللّه َ ما نُحِبُّ فِیمَن نُحِبُّ فَیُعطِینا فإذا أحَبَّ ما نَکرَهُ فِیمَن نُحِبُّ ، رَضِینا .ما خاندانى هستیم که آنچه را براى عزیزانمان دوست داریم از خدا مى خواهیم و خدا به ما عطا مى کند و هرگاه آنچه را ما براى عزیزانمان ناخوش مى داریم ، خدا خوش بدارد، ما هم به آن خشنودیم .( بحار الأنوار: ۸۲/۱۳۳/۱۶ )
امام صادق علیه السلام :رَأسُ طاعَةِ اللّه ِ ، الرِّضا بما صَنَعَ اللّه ُ ، فیما أحَبَّ العَبدُ و فیما کَرِهَ .خشنودى به آنچه خدا مى کند ، چه خوشایند بنده باشد یا ناخوشایند او ، در رأس فرمانبرى از خداست .( بحار الأنوار: ۷۱/۱۳۹/۲۸ )
امام صادق علیه السلام :رَأسُ طاعَةِ اللّه ِ الصَّبرُ و الرِّضا عنِ اللّه ِ فیما أحَبَّ العَبدُ أو کَرِهَ و لا یَرضى عَبدٌ عنِ اللّه ِ فیما أحَبَّ أو کَرِهَ ،إلاّ کانَ خیرا لَهُ .
شکیبایى و خشنودى نسبت به آنچه خدا مى کند ، خواه خوشایند بنده باشد یا نه ، در رأس عبادت خداست و هیچ بنده اى در پیشامدهاى خوشایند و ناخوشایند از خدا خشنود نباشد ، مگر این که آن برایش بهتر باشد .( بحار الأنوار: ۷۱/ ۱۵۸/۷۵ )
امام زین العابدین علیه السلام :أعلى دَرَجةِ اُّهدِ ، أدنى دَرَجةِ الوَرَعِ و أعلى دَرَجةِ الوَرَعِ ، أدنى دَرَجةِ الیَقینِ و أعلى دَرَجةِ الیَقینِ ، أدنى دَرَجةِ الرِّضا .
بالاترین درجه زهد ، پایین ترین درجه ورع است و بالاترین درجه ورع ، پایین ترین درجه یقین است و بالاترین درجه یقین ، پایین ترین درجه خشنودى [ از خدا ] است .( الکافی : ۲/۱۲۸/۴ )
امام زین العابدین علیه السلام :الرِّضا بمَکروهِ القَضاءِ ، مِن أعلى دَرَجاتِ الیَقینِ .
راضى بودن به قضاى ناخوشایند [خدا] ، از بالاترین درجات یقین است.( التمحیص : ۶۰/۱۳۱ )
امام زین العابدین علیه السلام :الرِّضا بالمَکروهِ ، أرفَعُ دَرَجاتِ المُتّقینَ .راضى بودن به [ قضاى ] ناخوشایند [ خدا ] ، بالاترین درجه پرهیزگاران است ( بحار الأنوار : ۸۲/۱۳۴/۱۷ )
امام على علیه السلام :أجدَرُ الأشیاءِ بصِدْقِ الإیمانِ ، الرِّضا و التَّسلیمُ سزاوارترین چیزها به ایمانِ راستین ، رضا و تسلیم [ در برابر قضاى الهى ] است .( غرر الحکم : ۳۲۴۷ )
امام على علیه السلام :إن عَقَدتَ إیمانَکَ ، فَارْضَ بالمَقْضِیِّ علَیکَ و لَکَ و لا تَرْجُ أحَدا إلاّ اللّه َ سبحانَهُ و انتَظِرْ ما أتاکَ بهِ القَدَرُ .اگر به راستى ایمان دارى ، پس به آنچه به زیان تو و به سود تو حکم (مقدّر) شده است راضى باش و به هیچ کس جز خداوند سبحان امید مبند و منتظر آن چیزى باش که دست تقدیر [ الهى ] براى تو آورد .( غرر الحکم : ۳۷۲۳ )
امام على علیه السلام :نِعمَ قَرِینُ الإیمانِ ، الرِّضا !خشنودى ، خوب همنشینى است براى ایمان !(غرر الحکم : ۹۹۰۱ )
امام حسن علیه السلام :کیفَ یُ المؤمنُ مؤمنا و هو یَسخَطُ قِسمَهُ و یُحَقِّرُ مَنزِلَتَهُ و الحاکِمُ علَیهِ اللّه ُ ؟! مؤمنى که از قسمت خود ناخشنود باشد و وضعیت خود را ناچیز شمارد در حالى که حاکم بر او ( تعیین کننده سرنوشتش ) خداست ، چگونه مى تواند مؤمن باشد ( ادّعاى ایمان کند )؟! ( بحار الأنوار : ۴۳/۳۵۱/۲۵ )
امام باقر علیه السلام ـ درباره آیه سوگند به پروردگار تو که ایمان نداشته باشند ، مگر آن گاه که تو را داور قرار دهند . » ( النساء : ۶۵) ـ فرمود :التَّسلیمُ و الرِّضا و القُنوعُ بقَضائهِ.[ منظور ] ، تسلیم و خرسندى و راضى بودن به قضاى خداست .( مشکاة الأنوار : ۵۲/۵۱ )
امام صادق علیه السلام :اِعلَمُوا أنّهُ لَن یُؤمِنَ عَبدٌ مِن عَبیدِهِ ،حتّى یَرضى عنِ اللّه ِ فیما صَنَعَ اللّه ُ إلَیهِ و صَنَعَ بهِ على ما أحَبَّ وکَرِهَ .بدانید که هیچ بنده اى از بندگانِ خدا هرگز مؤمن نباشد ،مگر آن گاه که به هر خوب و بدى و خوشایند و ناخوشایندى که از خدا به او مى رسد راضى باشد .( بحار الأنوار : ۷۸/۲۱۷/۹۳
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :فی کلام لهُ مع جبرَئیل علیه السلام ـ: قلتُ : فما تَفسیرُ الرِّضا ؟ قال [جَبرئیلُ] : الراضی لا یَسْخَطُ على سیِّدِهِ أصابَ مِنَ الدنیا أم لَم یُصِبْ و لا یَرضَى لِنفسِهِ بِالیَسیرِ مِنَ العَمَلِ .به جبرئیل ـ گفتم : معناى خشنودى چیست؟ جبرئیل گفت : آن که خشنود است ، از آقاى خود ناراحت و دلگیر نمى شود ، خواه به چیزى از دنیا برسد یا نرسد و به کار اندک خود نیز رضایت نمى دهد .( بحار الأنوار : ۶۹/۳۷۳/۱۹ )
امام على علیه السلام :أصلُ الرِّضا ، حُسنُ الثِقَةِ بِاللّه ِ .ریشه خشنودى ، حسن اعتماد به خداست .(غرر الحکم : ۳۰۸۵ )
امام على علیه السلام :کَیف یَرضى بِالقَضاءِ ، مَن لَم یَصدُقْ یَقینُهُ ؟!چگونه به قضا خشنود مى شود ، کسى که یقین راستین ندارد ؟!(غرر الحکم : ۶۹۹۳ )
امام على علیه السلام :الرِّضا ، ثَمَرَةُ الیَقینِ .خشنودى ، میوه یقین است .( غرر الحکم : ۷۲۸ )
امام صادق علیه السلام :إنّ أعلَمَ الناسِ باللّه ِ ، أرْضاهُم بقَضاءِ اللّه ِ .خدا شناسترین مردم ، خشنودترین آنها به قضاى خداست .( بحار الأنوار : ۷۱/۱۵۸/۷۵ )
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :،إذا أحَبَّ اللّه ُ عَبدا ، ابتَلاهُ ؛ فإن صَبَرَ، اجتَباهُ
و إن رَضِیَ ، اصطَفاهُ .هرگاه خدا بنده اى را دوست بدارد، مبتلایش گرداند ؛
اگر صبر کرد، او را [ براى خود ] بر مى گیرد و اگر خشنود بود، او را بر مى گزیند .( بحار الأنوار : ۸۲/۱۴۲/۲۶ )
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :ظعْطُوا اللّه َ الرِّضا مِن قُلوبِکُم ؛تَظفَرُوا بثَوابِ اللّه ِ تعالى یومَ فَقرِکُم و الإفلاسِ . دلهاى خود را از خدا خشنود کنید ؛ تا در روز فقر و تهیدستىِ خود به پاداش خداوند متعال دست یابید .( مسکّن الفؤاد : ۸۰ )
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :مَن رَضِیَ مِن الدنیا بما یَکفِیهِ ، کانَ أیسَرُ ما فیها یَکفِیهِ .هرکه از دنیا به اندازه اى که او را کفایت مى کند خشنود باشد، کمترین چیزِ دنیا او را بس باشد .( بحار الأنوار : ۷۷/۱۶۹/۶ )
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :اِرْضَ بِقَسْمِ اللّه ِ؛ تَکُـنْ أغنَى الناسِ .به قسمت خدا راضى باش ؛ تا غنى ترین مردم باشى .( بحار الأنوار:۶۹/۳۶۸/۴ )
امام على علیه السلام :مَن رَضِیَ بالعافِیَةِ مِمَّن دُونَهُ ، رُزِقَ السَّلامَةَ مِمَّن فَوقَهُ .
هرکه عافیتِ زیر دستش ، خشنودش کند ، از طرف بالا دستش سلامت روزى اش شود .( الأمالی للصدوق : ۵۳۲/۷۱۸ )
امام على علیه السلام :القُنُوعُ ، عُنوانُ الرِّضا .قناعت ، سر لوحه رضاست .( غرر الحکم : ۷۵۹ )
امام حسن علیه السلام :أنا الضّامِنُ لِمَن لا یَهجِسُ فی قَلبِهِ إلاّ الرِّضا أن یَدعُوَ اللّه َ فَیُستَجابَ لَهُ .من براى کسى که جز خشنودى [ از خدا ] در دلش خطور نکند ضمانت مى کنم که دعا کند و دعایش مستجاب شود .( بحار الأنوار : ۱/۱۵۹/۷۵
امام صادق علیه السلام :اِرْضَ بما قَسَمَ اللّه ُ لکَ ؛ تَکُنْ غَنِیّا .به آنچه خدا براى تو قسمت کرده خشنود باش ؛ تا توانگر باشى .( بحار الأنوار: ۷۸/۱۹۲/۶ )
امام على علیه السلام :مَن رَضِیَ مِنَ اللّه ِ بما قَسَمَ لَهُ ، استَراحَ بَدَنُهُ .هرکه به آنچه خدا قسمت او کرده است خشنود باشد ، تَنَش بیاساید .( بحار الأنوار : ۱/۱۳۹/۲۷
امام على علیه السلام :ما أعجَبَ هذا الإنسانَ : مَسرورٌ بدَرْکِ ما لَم یَکُن لِیَفُوتَهُ ، مَحزونٌ على فَوْتِ ما لَم یَکُنْ لِیُدرِکَهُ ، و لَو أ نّهُ فَکَّرَ لَأبصَرَ ، و عَلِمَ أنّهُ مُدَبَّرٌ ، و أنّ الرِّزقَ علَیهِ مُقَدَّرٌ ، و لاَقتَصَرَ على ما تَیَسَّرَ و لَم یَتَعَرَّضْ لِما تَعَسَّرَ.
این انسان چه شگفت است! با رسیدن به چیزى که از دستش نمى رفت، خوشحال مى شود و براى از دست دادن چیزى که به آن نمى رسید ، اندوهگین مى شود ، حال آن که اگر خوب مى اندیشید، مى فهمید و مى دانست که او را تدبیر و روزى اش را تقدیر کرده اند، و به آنچه برایش آسان است، بسنده مى کرد و به آنچه برایش دشوار است ،نمى پرداخت .( بحار الأنوار : ۷۸/ ۵۴/ ۹۹ )
امام على علیه السلام :اِرضَ ، تَستَرِحْ .راضى باش ، تا به آسایش دست یابى .
( غرر الحکم : ۲۲۴۳ )
امام على علیه السلام :مَن رَضِیَ برِزقِ اللّه ِ ، لَم یَحزَن على ما فاتَهُ .هرکه به روزى خدا خشنود باشد ، براى آنچه از دستش رود اندوهگین نگردد .( نهج البلاغة : الحکمة ۳۴۹ )
آیا امر به شیئ اقتضای نهی از ضد را میکند
، , ,علیه ,السلام ,على ,خدا ,علیه السلام , امام ,على علیه ,بحار الأنوار ,غرر الحکم ,علیه السلام الرِّضا ,تهران، انتشارات امیرکبیر، ,علیه السلام نِعمَ ,انتشارات جامعه مدرسین،
درباره این سایت